(این گزارش از مجموعه مطالب «کتابخانه ایرنا» باز انتشار شده است)
در ژاپن اصطلاح شوشین به معنای «ذهن آغازگر» است. هدف کتاب «ذهنِ ذن، ذهن آغازگر» نیز آموزش تمرین برای همان ذهن آغازگر است. در این اثر مجموعه تمرین‌هایی برای شناخت و تربیت «ذهن آغازگر» ارائه شده و آموزه‌هایی آموزش داده می‌شود که خواننده بتواند حداقل برای مدتی ذهن آغازگر خود را حفظ نگه دارد، ولی اگر خواننده تمرین‌های بیشتری داشته باشد، ممکن است کمی پیشرفت نیز داشته باشد. مکتب ذن پس از آنکه در چین شکل گرفت، گسترش زیادی یافت ولی در عین حال هرچه بیشتر و بیشتر ناخالص شد. با این حال در این کتاب درباره تاریخچه ذن صحبتی نمی‌شود و بیشتر مهارت‌هایی برای کسب و پرورش ذهن آغازگر را ارائه می‌دهد.
در این اثر تاکید شده برای شاگردان ذن مهمترین چیز عدم دوگانگی است. «ذهن اصیل» ما همه چیز را در خودش دارد. همواره سرشار و خودبسنده است. نباید حالت خودبسنده ذهن از دست برود. گفتنی است در اینجا منظور ذهنی بسته نیست بلکه مقصود ذهنی خالی و آماده است. آنطور که نویسنده کتاب تاکید می‌کند، چنانچه ذهن کسی خالی باشد، همواره برای هرچیزی آماده و به روی هر چیزی گشوده است. در ذهن آغازگر قابلیت‌ها فراوان‌اند، برخلاف آنکه قابلیت‌ها در ذهن آزموده ناچیز هستند.
به عقیده نویسنده، اگر زیاد تمایز بگذاری، خودت را محدود می‌کنی. اگر بسیار متوقع یا آزمند باشی، ذهن تو سرشار و خودبسنده نیست. اگر ذهن خود بسنده و اصیل خود را از دست دهیم، تمام اصول اخلاقی را از کف خواهی داد. هرگاه ذهن تو متوقع شود، اگر چیزی را آرزو کنی، اصول اخلاقی‌ات را که عبارتند از دروغ نگو، دزدی نکن، آدم نکش، فساد نکن و .... خواهی شکست. اگر ذهن اصیلت را حفظ کنی، اصول اخلاقی خود به خود حفظ می‌شوند.
در ذهن آغازگر تصور نمی‌شود که «به چیزی دست یافته‌ام.» بلکه بر این نکته تاکید می‌شود که تمام افکار خودمدار، ذهن پهناور ما را محدود می‌کنند. اگر به فکر دستیابی نباشیم، به فکر «خود» نباشیم، آغازگرانی راستین هستیم. در این صورت واقعا می‌توانیم چیزی بیاموزیم. ذهن آغازگر ذهن شفقت است. وقتی ذهن ما شفیق باشد، بی حدو حصر می‌شود.
بنابراین مهمترین چیز همیشه این است که ذهن آغازگرت را حفظ کنی. نیازی به داشتن درکی عمیق از ذن نیست. حتی اگر پیوسته ادبیات ذن را مطالعه کنی، باید هرجمله را با ذهنی با طراوت بخوانی. نباید بگویی: «می‌دانم ذن چیست» یا «من به روشن ضمیری رسیدم» راز واقعی هنرها نیز همین است: همیشه یک آغازگر باش. در مورد این نکته بسیار بسیار مراقب باش. اگر شروع به تمرین ذاذن کنی، کم‌کم ذهن آغازگرت را درک خواهی کرد. راز تمرین ذاذن همین است.
درباره کتاب
این کتاب سه بخش اصلی دارد. بخش اول «تمرین درست» عنوان گذاشته شده است که در آن موضوعاتی نظیر حالت بدن، تنفس، کنترل، امواج ذهن، علف‌های هرز ذهن، جوهر ذهن، نه به ثنویت، تعظیم، چیز خاصی نیست توضیح داده شده‌اند.
بخش دوم نیز با عنوان «نگرش درست» درباره موضوعاتی از قبیل راه ثابت، تکرار، ذن و هیجان زده شدن، تلاش درست، بدون هیچ رد و نشانی، دهش الهی، اشتباهات تمرین، فعالیتت را محدود کن، خودت را بررسی کن، جلادادن کاشی، پایداری، مراوده، منفی و مثبت و نیروانا، آبشا صحبت شده است.
بخش سوم کتاب نیز با عنوان «درک درست» مسائلی نظیر روحیه ذن سنتی، ناپایندگی، کیفیت هستی، طبیعی بودن، خلا، آمادگی، باور به هیچ، چسبیدن یا نچسبیدن، آرامش، فقط تجربه، بودیسم اصیل، روشن ضمیری بودا به عنوان موضوعات بحث انتخاب شده‌اند.
این کتاب توسط شونریو سوزوکی نوشته شده است. وی در سال ۱۹۰۴ میلادی متولد شده و در سال ۱۹۷۱ چشم از جهان فروبسته است. علاقمندان به مسائل ذن او را به عنوان یکی از اثرگذارترین معلمان معنوی قرن بیستم و بانی اصلی ذن در آمریکا می‌شناسند. وی از کاهنان ژاپنی از مکتب سوتو بود و از سال ۱۹۵۹ تا مرگش در آمریکا به تدریس پرداخت. سوزوکی بنیانگذار مرکز ذن سان‌فرانسیسکو و مرکز ذن مانتن در تساجارا بود.
کتاب «ذهنِ ذن، ذهن آغازگر» در ۲۰۷ صفحه توسط نشر بیدگل و با ترجمه علی ظفرقهرمانی نژاد راهی بازار نشر شده است.
نظر شما